Zespół wibracyjny (HAVS) to choroba zawodowa, której przyczyną jest długotrwała ekspozycja na drgania miejscowe. Najczęstszym źródłem drgań oddziałujących na ręce są elektronarzędzia oraz pojazdy mechaniczne. Znanym objawem choroby wibracyjnej są blednące palce, dlatego choroba jest często nazywana jako „choroba białych palców” lub „białych dłoni”.
Skrót HAVS oznacza Hand-Arm Vibration Syndrome, czyli w dokładnym tłumaczeniu „syndrom wibracji w ręce i przedramieniu”. Nazwa HAVS odnosi się do efektu przenoszenia drgań miejscowych, które wnikają w miejscu kontaktu i przenoszą się przez struktury ręki wyżej przez dłonie do przedramion.
Medycyna nie potrafi skutecznie leczyć zespołu wibracyjnego HAVS, przez co jedynym sposobem, przy rozwiniętych objawach, jest doraźne radzenie sobie z ich skutkami. Oznacza to, że najlepszym sposobem na uniknięcie choroby wibracyjnej jest zminimalizowanie narażenia na czynnik, który ją wywołuje – wibracje.
Choroba zawodowa zwana „zespołem wibracyjnym jest powodowana długotrwałym narażeniem na drgania mechaniczne. Choroba ta jest problemem w wielu dziedzinach i zawodach, które obejmują użycie ręcznych narzędzi generujących drgania (takich jak szlifierki lub wiertarki udarowe), urządzeń prowadzonych ręcznie (takich jak kosiarki i zagęszczarki) lub drążków sterowniczych w ciężkich pojazdach. Pracownicy regularnie narażeni na drgania mechaniczne rąk często mogą zachorować na dwa rodzaje trwałych chorób: zespół wibracyjny ręki oraz zespół cieśni nadgarstka.
Środki ochrony osobistej, takie jak rękawice antywibracyjne, nie rozwiązują problemu drgań. Rękawice nie chronią przed niskimi częstotliwościami, które są najbardziej szkodliwe dla rąk.
Widocznym objawem choroby wibracyjnej jest ograniczony przepływ krwi do palców określany jako „wibracyjny biały palec”. Jest to rodzaj zaburzenia naczyniowego, które upośledza przepływ krwi do naczyń krwionośnych w palcach. Dolegliwość ta często nazywana jest „chorobą białych palców”. Inne objawy to bolesne zaburzenia w obszarze nerwów, naczyń krwionośnych, stawów, mięśni a nawet kości dłoni i przedramion.
Pod wpływem wibracji działających bezpośrednio na dłonie, we wczesnych stadiach, może wystąpić ich mrowienie, drętwienie oraz zmniejszenie siły chwytu. Może to znacznie utrudnić wykonywanie pracy lub innych codziennych zadań. Palce mogą stać się białe, a po regeneracji – czerwone i bolesne, co zmniejsza zdolność do pracy przy niskich temperaturach lub w warunkach podwyższonej wilgotności, np. na świeżym powietrzu.
Częstotliwości rezonansowe organizmu po wzbudzeniu na danej częstotliwości mogą być przyczyną stresu i dyskomfortu, a nawet problemów zdrowotnych. Podczas narażenia na drgania o częstotliwości rezonansowej następuje maksymalne przemieszczenie między organem a strukturą szkieletową, co powoduje biodynamiczne obciążenie zaangażowanych tkanek ciała.
Częstotliwość drgań może być badana za pomocą filtrów ważonych częstotliwościowo lub, bardziej szczegółowej, analizy częstotliwościowej na nieważonych sygnałach drgań w pasmach tercjowych.
Pomiar wibracji rąk i ramion pozwala określić, na jaką dawkę wibracji narażony jest pracownik w trakcie pracy.Ogólne wymagania dotyczące pomiaru i oceny narażenia na wibracje przekazywane na kończyny górne są określone w normie ISO 5349-1.
Pomiaru drgań miejscowych dokonuje się przy pomocy przetworników drgań montowanych w miejscach uchwytu narzędzi generujących drgania mechaniczne. Można też stosować adaptery, które umożliwiają dokonanie pomiaru wielkości drgań bezpośrednio na dłoniach.
Przeprowadzenie pomiaru poziomu wibracji odbywa się w trzech osiach, przy użyciu
miernika wibracji spełniającego wymagania normy ISO 8041.
Pomiary drgań miejscowych wykonywane są z filtrem korekcji drgań Wh. Wykres filtra obrazuje wpływ poszczególnych częstotliwości drgań na ręce. Szczyt krzywej, na poziomie 8 do 16 Hz, odzwierciedla najbardziej szkodliwe częstotliwości rezonansowe dla drgań ręki.
Aby obliczyć ryzyko zawodowe związane z ekspozycją na drgania, należy posłużyć się czasem trwania ekspozycji dla każdej operacji oraz pomiarami drgań. Wynikiem obliczeń jest łączna ekspozycja 8-godzinnych drgań równoważnych energetycznie (dzienna ekspozycja na drgania). Obliczenia A(8) są dostępne w programie Supervisor.
Dopuszczalne wartości ekspozycji dla drgań rąk:
