Dozymetry są niezbędnymi narzędziami do monitorowania narażenia na hałas w miejscu pracy. Wybór najlepszego urządzenia wymaga zrozumienia różnicy między osobistym dozymetrem a klasycznymi miernikami poziomu dźwięku, w odniesieniu do międzynarodowych norm, takich jak IEC 61252 i ISO 9612.
Dozymetr hałasu, zgodnie z definicją zawartą w normie IEC 61252, to miernik poziomu dźwięku przeznaczony do pomiaru ekspozycji na hałas w pobliżu ucha. W tym celu, dozymetr najczęściej jest noszony na ramieniu lub na kasku. Mikrofon, procesor sygnału i wyświetlacz są integralnymi komponentami, które współpracują ze sobą w celu przetwarzania i przechowywania danych.
Dozymetr jest używany w środowiskach przemysłowych w celu zapewnienia zgodności z normami bezpieczeństwa hałasu i ochrony pracowników przed utratą słuchu poprzez dokładne monitorowanie poziomów ekspozycji na różne źródła dźwięku. Dozymetry są projektowane do pomiaru hałasu z szerokiego zakresu źródeł dźwięku, w tym dźwięków stałych, przerywanych i impulsowych. Typowy zakres pomiarowy dozymetru wynosi od 70 dB do 140 dB dla poziomów ciśnienia akustycznego skorygowanych charakterystyką A.
Pomiar dozymetryczny ocenia zarówno uśrednione w czasie poziomy, jak i szczytowe poziomy dźwięku oraz oblicza ekspozycję na dźwięk, uwzględniając ciśnienie akustyczne i czas trwania pomiaru.
Zarówno dozymetr jak i miernik mierzą dźwięk, ale dozymetr jest zoptymalizowany pod kątem monitorowania bezpieczeństwa na stanowisku pracy. Z tego względu, dozymetr jest mały i lekki, tak aby można było go nosić przez 8 godzin. Dane pomiarowe są ciągle zapisywane w pamięci dozymetru. Wszelkie zdarzenia akustyczne są zaznaczane w historii czasowej pomiaru, aby ułatwić analizę danych.
W praktyce, klasyczne mierniki dźwięku również mogą być używane do pomiaru hałasu na stanowisku pracy. Norma ISO 9612 dopuszcza takie rozwiązanie w przypadku gdy pracownik jest narażony na jedno lub kilka łatwych do identyfikacji źródeł hałasu w ciągu pracy. W przypadku takiego pomiaru, miernik jest trzymany w ręku przez pomiarowca, w pobliżu ucha pracownika. Jest to jednak technika niezalecana przez normę ISO do pomiaru ekspozycji osobistej na dźwięk w pracy.
Międzynarodowe normy i lokalne przepisy regulują stosowanie dozymetrów hałasu. Dlatego wybór najlepszego urządzenia zależy od spełnienia wymagań:
| Europa | |
| IEC 61252 ed1.1 (2002) | Określa wymagania dotyczące wydajności oraz testowania indywidualnych mierników narażenia na hałas, aby dokładnie mierzyć dźwięk i chronić słuch pracowników. |
| ISO 1999 | Podaje wytyczne dotyczące szacowania ubytku słuchu wywołanego hałasem w wyniku długotrwałej ekspozycji. |
| ISO 9612 | Opisuje metody inżynierskie określania narażenia na hałas w miejscu pracy i oceny narażenia pracowników na hałas. |
| Dyrektywa UE w sprawie hałasu 2003/10/EC | Ustanawia wartości graniczne narażenia i poziomy działania dla hałasu w miejscu pracy, aby zapewnić ochronę słuchu pracowników w różnych branżach. |
| Stany Zjednoczone | |
| ANSI S1.25-1991 (R2020) | Określa kryteria wydajności dla indywidualnych dozymetrów hałasu, zapewniając spójność w monitorowaniu i pomiarze hałasu. |
| OSHA 29 CFR 1910.95 | Egzekwuje przepisy dotyczące narażenia na hałas w miejscu pracy, ustanawiając dopuszczalne poziomy ekspozycji (PEL) na hałas w miejscu pracy. |
| MSHA 30 CFR Cześć 62 | Reguluje standardy narażenia na hałas w kopalniach, aby chronić górników przed ubytkiem słuchu spowodowanym nadmiernym hałasem. |
| ACGIH TLVs dla hałasu | Publikuje zalecane Wartości Graniczne Narażenia (TLVs) na hałas w różnych środowiskach pracy. |
Cechy i funkcje dozymetrów hałasu zgodnie z normą IEC 61252 są równoważne z tymi wymaganymi przez ANSI S1.25-1991 (R2020) w Stanach Zjednoczonych. Chociaż mogą istnieć pewne różnice w sformułowaniach i konkretnych kryteriach, obie normy zapewniają, że osobiste mierniki dawki hałasu (dozymetry) spełniają surowe wymagania dotyczące wydajności:
| Cecha | Funkcjonalność |
|---|---|
| Mikrofon, Procesor sygnału i Wyświetlacz | Zawiera mikrofon, procesor sygnału oraz wyświetlacz, który pokazuje wyniki pomiarów w czasie rzeczywistym. |
| Ważenie Częstotliwościowe | Pomiar poziomu dźwięku z filtrami A i C, zgodnie z wymaganiami normy IEC 61672-1 dla dokładnej oceny ryzyka związanego z hałasem. |
| Wyniki Pomiarowe |
|
| Zakres Pomiaru Hałasu | Minimalny zakres od 70 dB do 137 dB dla poziomów ciśnienia akustycznego o LAeq oraz pomiarów szczytowych Peak do 140 dBC |
| 8-godzinny Leq | Pomiar 8-godzinny ciągłego poziomu dźwięku (LAeq,8h) do oceny dziennej dawki hałasu zgodnie z ISO 1999 oraz Dyrektywą UE dotyczącą hałasu w miejscu pracy |
| Kryterium Hałasu (Dawka) | Obliczanie i wyświetlanie procentu ekspozycji kryterialnej na dźwięk (dawki hałasu), pokazując rzeczywistą ekspozycję na dźwięk w stosunku do kryterium, pomnożoną przez 100. |
| Współczynnik Wymiany (Exchange Rate) | Dozymetr powinien umożliwiać wybór kryterium obliczenia dawki, tzw. criterion level obsługując współczynniki 3 dB, 4 dB lub 5 dB. Wybór wpływa na procentowe obliczanie dawki hałasu (w Europie stosowany jest współczynnik 3 dB, natomiast w USA 5 dB). |
| Kalibracja | Możliwość kalibracji akustycznej i elektrycznej. Dostępność funkcji regulacji czułości toru pomiarowego przy użyciu kalibratora dźwięku. |
| Wyświetlacz | Dostępny fizyczny wyświetlacz do pokazywania wyników pomiarów. |
| Oznakowanie | Oznakowane numerem normy IEC 61252, nazwą dostawcy, oznaczeniem modelu, numerem seryjnym oraz akceptowanymi typami baterii (jeśli stosowane są baterie wymienne przez użytkownika). |
| Wymagania Środowiskowe | Zgodne z wymaganiami klasy 2 dla mierników poziomu dźwięku dotyczącymi ciśnienia statycznego, temperatury i wilgotności, jak określono w normie IEC 61672-1:2013. |
Analiza oktawowa jest niezbędna w monitorowaniu hałasu w fabryce, ponieważ pozwala na ocenę wpływu hałasu o niskiej i wysokiej częstotliwości na ogólną ekspozycję. Dzieląc hałas na określone pasma częstotliwości, można określić, które częstotliwości są najbardziej dominujące. Jest to szczególnie przydatne do identyfikacji źródeł hałasu i fałszywych dźwięków (np. dźwięków niezwiązanych z typową pracą maszyn), które mogą zakłócać dokładną ocenę.
Dodatkowo, analiza pasma oktawowego ma kluczowe znaczenie przy wyborze odpowiednich ochronników słuchu, zgodnie z wymogami normy ISO 4869-2.
Na rynku higieny przemysłowej trzech głównych producentów oferuje profesjonalne dozymetry, które są zgodne zarówno z normami ANSI, jak i IEC:
| Producent | Funkcje/Opis |
|---|---|
| SVANTEK | Wiodąca europejska marka oferująca dozymetry hałasu zgodnie z wymogami norm IEC oraz ISO, w tym wersje iskrobezpieczne do stosowania w środowiskach zagrożonych wybuchem. |
| TSI | Amerykańska firma, która nabyła marki Quest i Casella, zdobywając dominującą pozycję na rynku amerykańskim. Oferują zarówno dozymetry nieiskrobezpieczne, jak i iskrobezpieczne. |
| Cirrus | Firma z Wielkiej Brytanii oferująca zarówno nieiskrobezpieczne, jak i iskrobezpieczne dozymetry hałasu. |
Do ciągłego monitorowania hałasu w miejscu pracy preferowany jest dozymetr hałasu, taki jak SV 104A. Szeroki zakres pomiarowy tego urządzenia (od 54 dB to 141 dB) umożliwia pomiary hałasu na różnych stanowiskach pracy. Urządzenie jest wyposażone w mikrofon wykonany w technologii MEMS, który jest odporny na wstrząsy mechaniczne i przypadkowe upadki. Dużym ułatwieniem w obsłudze tego miernika jest funkcja autokalibracji. Gdy tylko SV104A wykryje sygnał z kalibratora, kalibracja następuje automatycznie a jej wyniki są zapisywane wraz z plikiem pomiaru przed i po pomiarze.
Regularna kalibracja dozymetru (przed i po każdej sesji pomiarowej) jest niezbędna do zapewnienia, że dozymetr nadal zapewnia dokładne odczyty decybeli do oceny narażenia pracowników. Z biegiem czasu czynniki środowiskowe, takie jak temperatura, wilgotność i regularne użytkowanie, powodują zmiany czułości toru pomiarowego urządzenia. Kalibracja dostosowuje czułość toru pomiarowego, a tym samym odczyty dozymetru do znanego wzorca jakim jest kalibrator, zapewniając, że pomiary są precyzyjne i zgodne z wymogami prawnymi.
| Czynnik | Opis |
|---|---|
| Kalibracja | Regularne sprawdzanie toru pomiarowego i kalibracja jest kluczowe dla zapewnienia dokładnych pomiarów hałasu. |
| Wilgotność | Wysoki lub niski poziom wilgotności wpływa na czułość mikrofonu, prowadząc do potencjalnych niedokładności w pomiarach. |
| Temperatura | Ekstremalne temperatury wpływają na czułość mikrofonu, wpływając zarówno na dokładność, jak i precyzję pomiarów hałasu. |
| Rodzaj i umiejscowienie mikrofonu | Odpowiedni dobór i umiejscowienie mikrofonu zgodnie z techniką pomiarową są kluczowe do dokładnych pomiarów hałasu. |
| Hałas tła | Hałas otoczenia i wiatr mogą zakłócać pomiary, zmniejszając precyzję i potencjalnie zniekształcając wyniki. |
| Czas pomiaru i ważenie częstotliwościowe | Nieprawidłowe ustawienia czasu pomiaru i filtrów ważenia częstotliwościowego prowadzą do niedokładnych ocen narażenia na hałas. |
| Hałas impulsowy | Nagłe dźwięki o dużej intensywności wpływają na poziomy średnie, dlatego pomiary wymagają szerokiego zakresu pomiarowego dozymetru. |
| Zużycie sprzętu | Uszkodzone lub zużyte komponenty, takie jak osłony przeciwwietrzne, zmniejszą dokładność dozymetru, co podkreśla potrzebę regularnego sprawdzania stanu urządzenia. |
Aby przeanalizować wyniki z pomiaru hałasu dozymetru pobrać zapisane dane do dedykowanego oprogramowania np. Suervisor. Oprogramowanie umożliwia przetwarzanie danych hałasu, w tym obliczenia wskaźników takich jak LAeq,8h oraz LEX,8h. W przypadku danych całodziennych, oprogramowanie umożliwia przeglądanie odsłuch nagrań audio dla zdarzeń akustycznych. Pozwala to zidentyfikować i wykluczyć niepożądane dźwięki zgodnie z procedurą ISO 9612. Proces wykluczenia fałszywych zdarzeń akustycznych jest niezbędny do określenia zgodności z limitami narażenia na hałas. Oprogramowanie wspiera generowanie szczegółowych raportów zgodnie z normą ISO 9612.
| Czynnik | USA (Limity OSHA) | UE (Dyrektywa 2003/10/EC) |
|---|---|---|
| Współczynnik wymiany (exchange rate) | 5 dB: Dla każdego wzrostu poziomu hałasu o 5 dB czas dopuszczalnej ekspozycji zmniejsza się o połowę. | 3 dB: Dla każdego wzrostu poziomu hałasu o 3 dB czas dopuszczalnej ekspozycji zmniejsza się o połowę. |
| Dopuszczalny limit ekspozycji na hałas (PEL) | 8-godzinny TWA (Średnia ważona w czasie): 90 dB(A). Przykład: 4 godziny przy 95 dB(A), 2 godziny przy 100 dB(A). | LEX,8h (Maksymalna dopuszczalna): 87 dB(A). Poziom szczytowy ciśnienia akustycznego Peak: 140 dB(C). |
| Poziom działania | 8-godzinny TWA: 85 dB(A). Przy tym poziomie lub wyższym pracodawcy muszą wdrożyć program ochrony słuchu. | Górne wartości działań narażenia: – LEX,8h: 85 dB(A). – Poziom szczytowy ciśnienia akustycznego: 137 dB(C). Dolne wartości działań narażenia: – LEX,8h: 80 dB(A). – Poziom szczytowy ciśnienia akustycznego: 135 dB(C). |
| Poziom szczytowy | 140 dB(C): Jest to poziom szczytowy Peak, mierzący najwyższe chwilowe ciśnienie akustyczne. | Limit ekspozycji: Poziom szczytowy ciśnienia akustycznego Peak: 140 dB(C). Poziomy działania: Poziom szczytowy ciśnienia akustycznego: 137 dB(C) (Górny), 135 dB(C) (Dolny). |
| Środowisko pracy | Poziomy hałasu (dB) | Opis |
|---|---|---|
| Biura | 50-60 dB | Szum tła pochodzący z komputerów, drukarek i rozmów. |
| Sklepy detaliczne i restauracje | 60-75 dB | Rozmowy klientów, muzyka w tle i hałas urządzeń. |
| Fabryki i zakłady produkcyjne | 80-100 dB | Maszyny, przenośniki i narzędzia; potrzebna ochrona słuchu. |
| Place budowy | 85-120 dB | Ciężkie maszyny, takie jak młoty pneumatyczne i wiertarki, potrzebna ochrona słuchu. |
| Lotniska | 100-140 dB | Hałas samolotów podczas startu i lądowania; wymagana silna ochrona słuchu. |
| Górnictwo | 90-115 dB | Wiercenie, wysadzanie i hałas ciężkiego sprzętu; obowiązkowa ochrona słuchu. |
| Koncerty i kluby nocne | 95-110 dB | Głośna muzyka; niebezpieczne przy długotrwałej ekspozycji. |
| Służby ratunkowe | 100-115 dB | Syreny i alarmy. |
| Rolnictwo | 85-100 dB | Hałas od ciągników i sprzętu rolniczego; potrzebna ochrona słuchu. |
W fabrykach, na placach budowy i w kopalniach często występują hałasy impulsowe (nagłe, krótkie impulsy dźwiękowe), takie jak te powstające podczas tłoczenia metali, uderzania młotkiem lub eksplozji. Te hałasy impulsowe mogą przekraczać 140 dB i są szczególnie niebezpieczne, ponieważ mogą powodować natychmiastowe uszkodzenie słuchu, nawet przy krótkiej ekspozycji.
| Źródło hałasu impulsowego | Poziomy hałasu (dB) | Opis |
|---|---|---|
| Tłoczenie/Prasowanie metalu | Do 150 dB | Nagłe, krótkie wybuchy dźwięku w procesach tłoczenia metalu. |
| Narzędzia pneumatyczne | 120-140 dB | Hałas pochodzący z pneumatycznych wiertarek i narzędzi udarowych. |
| Eksplozje/Wysadzanie (górnictwo) | 140 dB lub więcej | Wysokoenergetyczne wybuchy dźwięku podczas działalności wysadzania w górnictwie. |
| Skutek zdrowotny | Opis |
|---|---|
| Ubytek słuchu wywołany hałasem (NIHL) | Trwałe uszkodzenie komórek ucha wewnętrznego, prowadzące do nieodwracalnej utraty słuchu. |
| Szumy uszne | Dzwonienie lub brzęczenie w uszach, często towarzyszące utracie słuchu. |
| Problemy sercowo-naczyniowe | Zwiększone ryzyko wysokiego ciśnienia krwi, chorób serca i udarów. |
| Zaburzenia snu | Słaba jakość snu, bezsenność i częste budzenie się. |
| Zaburzenia poznawcze | Zmniejszona koncentracja, problemy z pamięcią i trudności w nauce. |
| Zwiększony stres i niepokój | Przewlekłe reakcje stresowe prowadzące do niepokoju, drażliwości i zmęczenia. |
| Zmniejszona produktywność | Trudności w komunikacji i wyższe ryzyko wypadków w hałaśliwych miejscach pracy. |
| Problemy z równowagą | Potencjalny wpływ na układ przedsionkowy, powodujący zawroty głowy lub dezorientację. |
Autoryzowany konsultant SVANTEK pomoże Ci w szczegółach, takich jak wymagane akcesoria do monitorowania hałasu.
